Ambalaj Tasarımında Üretim ve Genel Yaklaşım

Ceyhun Akgün

Ambalaj üretiminde kullanılan çok çeşitli malzemeler söz konusudur. Günümüzün gelişen baskı teknikleri, standart renk sayılarından daha geniş bir renk gamı elde etmenin çözümlerini araştırıyorlar. Geçmiş yıllarda Metal FX, Hexachrome en bilinenleridiydi. Günümüzde "Genişletilmiş Gamut" (Extended Gamut) ortak adı verilen baskı tekniği hızla yaygınlaşmakta. Pantone, XRite, Esko, Heidelberg'in ve benzer diğer kurumların özel sistemleri, çözümleri bulunmakta. Bu makalem tek başına Extended Gamut üzerine olmayacak. Bu konuya yakında daha geniş olarak ele alacağım.

"Artan ürün çeşitliliği ve yalın üretim talepleri, dönüştürücüleri daha hızlı ve daha uygun maliyetli çalışmaya zorluyor. Sabit renk paleti baskısı olarak da adlandırılan genişletilmiş gamlı baskıyı uygulamak, marka sahipleri ve tasarımcılar için ulaşılabilir rengi belirtmenin ve dönüştürücüler için baskı makinesi kurulum süresini kısaltmanın, daha küçük parti boyutları üretmenin ve baskı makinesi verimliliğini artırmanın harika bir yoludur." Kaynak: XRITE Link

Ülkemizde Extended Gamut baskı denemelerinin yapıldığını biliyorum ama başarılı sonuçların olup olmadığı konusunda yeterli bilgim yok. En az 7 renkli baskı makinalarında yapılan CMYK renklerden sonra Orange, Violet ve Green ek renkleriyle parlak ve geniş bir renk gamının yakalanması hedeflenmektedir. Bu sistemin en temel amaçları, geniş renk gamutuna sahip olmak, kullanılan mürekkep çeşitliliğini azaltmak, baskı hazırlık süreçlerinde zaman ve malzeme tasarrufu sağlamak vb.

Bu teknik, ambalaj sektörü için çok önemli fırsatlar sunmasına rağmen ülkemizde tam olarak gelişmemiş ve henüz yaygınlaşmamıştır. Başarılı örneklerin uygulandığı matbaalar, baskı tesisleri varsa ve bizimle örneklerini paylaşırlarsa severek isimlerine yer verebilirim, sonuçlarını paylaşabilirim.

Yapılan tasarım “ambalaj” olduğunda, tasarımcının "bilgisayarın monitöründe işi yaparım geçerim, gerisini baskıcı çözsün" gibi sorumsuz bir anlayış ambalaj için geçerli değildir. Ofset ve dijital baskı teknolojisinin kolaylığı bu anlayışa kısmi olarak izin verse de, ambalajın geniş dünyasında bu mümkün değildir. Ambalaj ve etiket sektörü, kullandıkları baskı teknikleri ve malzeme çeşitliliği yönünden en zengin sistemlerden biridir. Bu alanı tercih eden tasarımcıların, tasarımların üretileceği alanın genel kaideleri konusunda temel bilgilere sahip olmaları; müşteri sunumu öncesi yapılan tasarımın ilgili baskı tekniğinde üretilip üretilmeyeceğini araştırması gerekmektedir.

Flekso baskılar, Rota Gravür baskılar, Letter Press, Dry Offset (teneke kutu meşrubat, plastik kova), ofset baskı teknikleri, bir ambalaj üretiminin parçalarıdır. Aynı marka ve ürünün farklı ml ve birim değerleri, aynı dönemde bu tekniklerle üretilebileceği anlamına gelir. Örnek bir meşrubat markasını ele alalım. 1.5 lt plastik ambalaj için etiket üretilmesi gerekir ve rota gravür (tifdruk) kullanılır. 330 ml birim içeceği dry offset (Can Amblaj) baskıda üretilir; bu gramajların 4’lü, 6’lı promosyon shrink baskısı da flekso’da üretilir. Aynı markanın bardak promosyonlu ambalajları da ofset baskı tekniğiyle tüketicisine kavuşur. Gördüğünüz gibi yapılan tasarım tek bir baskı tekniğine göre değil renk tutarlılığının her baskı ve malzemede sağlanacağı şekilde tasarımı ve baskı öncesi hazırlığı yapılmalı. İnternet kaynaklarında bilgi paylaşımı görünümlü, bu baskı tekniklerini 1 paragraf içinde açıklamaya çalıyarak yanlış yönlendiren kaynaklara asla güvenerek iş yapmaya kalkışmayın.

Bu aşamada tasarım ofisi, kendi bünyesinde ya da dışarıdan destek, danışmanlık hizmeti alarak yapılan tasarım projesinin bu baskı tekniklerinde sorun yaşamaması, baskıdan geri dönmemesi için inceletir; reprosunu (baskı öncesi hazırlık) yaptırır. Ofset baskı tekniğinde 4 renk temelli üretim anlayışı genelleşmesine rağmen, yukarıdaki örneklerin üretilmesi için kullanılan baskı tekniklerinde 10 renge kadar basım işlemi oldukça yaygındır.

Bir ambalaj tasarımcısının bu baskı tekniklerinde uzman olması beklenmese de teknik konularda ne kadar bilgili olursa yapılan tasarımın üretimi de o denli başarılı olur. Yine bu baskı tekniklerinde kullanılan baskı altı malzeme çeşitliliği aynı derece de çok önemlidir ve çeşitlidir. Market raflarını ziyaret ettiğinizde ürün, malzeme, baskı çeşitliliğini yakından görebilirsiniz.

Bir tasarımcı; bu malzemeleri ne kadar yakından tanır ve malzemelerin özelliklerini tasarıma değer katma anlamında ele alırsa projeye daha olumlu bir katkı sağlamış olur. Şeffaf veya metalize malzemelerin üzerine basılacak beyaz rengin planında yapılacak özel tercihler, baskı neticesinde çalışmaya özel bir etki sağlamış olur. Kullanacağı özel kimyasallarla raftaki görünümüne, tüketicinin ürünü farketmesini hızlandırabilir.

Ambalaj dünyası diğer sistem, sektörlere göre ihtiyaç duyduğu bilgi yoğunluğu, derinliği çok fazladır. Deneyim, tecrübe burada esastır. Belki bu nedenle, ambalaj ve ambalaj tasarımına karşı ilgi yeterli değil . Oysa günümüzün hızlı tüketim dünyasında ambalaj sektörü; yetenekli, deneyimli tasarımcılara en fazla ihtiyaç duyulan sektörlerden biridir. Ekonomik kriz dönemlerinde dahi üretimine devam eden, ekonominin durmaksızın döndüğü bir alandır. Hızlı tüketim endüstrisi ambalaj kullanılır, ambalaj satın alır, ambalaj tasarlatır, ambalaj bastırır. Bu bitmek bilmeyen bir döngüdür ve bu alanda gerçek uzmanlara ihtiyaç vardır.

Ceyhun Akgün

Ambalaj Tasarımcısı

Ambalaj Baskı Öncesi Hazırlık Uzmanı

ambalajca@gmail.com